Ba’zan tarixni butunlay o‘zgartirgan narsa — katta janglar yoki buyuk rahbarlar emas balki oddiy bir daqiqa, kutilmagan uchrashuv yoki kichik bir xato bo‘ladi. Quyida ana shunday “kichik” tasodiflar natijasida dunyo tarixining yo‘nalishi butunlay o‘zgartirgan 6 ta voqea haqida so‘z yuritamiz!
1. Qora O‘lim: O‘rta Asrlardan Zamonaviy Dunyo sari
XIV asrda Yevropani qamrab olgan dahshatli vabo (Qora o‘lim) aholining 1/3 qismini yo‘qotishiga sabab bo‘ldi. Ammo qiziq tomoni shundaki — bu fojia feodalizm inqirozga yuz tutgan, shaxsiy erkinliklar kuchaygan bir davrda sodir bo‘ldi. Kasallikdan so‘ng ishchi kuchining kamayishi dehqonlarning muzokara kuchini oshirdi, cherkovning ahamiyati esa pasaydi. Natijada san’at, ilm-fan va tafakkur uchun yangi davr boshlandi. Agar o‘sha vabo bo‘lmaganida, Yevropa bugungi ko‘rinishiga ehtimol ancha kech yetgan bo‘lardi.
2. Isaak Nyuton va Tortishish Qonunining Kashfi
1665-yilda vabo tufayli universitet yopilgach, Nyuton uyiga qaytdi. Shahar va darslardan uzoqda — u faqat fikrlash va kuzatish bilan band bo‘lgan. Bir kuni bog‘da o‘tirib, olma har doim to‘g‘ridan-to‘g‘ri pastga tushishini payqaydi.
Bu safar bu oddiy tushish emasdi. U o‘ziga shunday savol beradi:
“Nega hamma narsa pastga tushadi? Uni pastga tortayotgan nima?”
Ana shu savol uning ongida har bir jismni bir-biriga tortuvchi ko‘rinmas kuch — tortishish kuchi haqidagi fikrni tug‘dirdi. Hech qanday olma boshiga urilmagan, hech qanday chaqmoq ilhom bermagan — faqat tinchlik va to‘g‘ri savol bor edi.
Bugun zamonaviy fizikaning asosi bo‘lgan qonun aynan shu sukunat va qiziqishdan unib chiqqan edi.
3.Frans Ferdinand Suikasti va Birinchi Jahon Urushi
1914-yilda Avstriya-Vengriya taxt vorisi Frans Ferdinandga qilingan suiqasd dastlab kichik voqea bo‘lib ko‘rinsa ham tasodiflar va yo‘l o‘zgarishlari zanjiri butun dunyo urushini boshlab yubordi.
Bu urush nafaqat Yevropani balki o‘sha paytda Rossiya imperiyasi tarkibida bo‘lgan Markaziy Osiyoni ham qattiq ta’sir ostida qoldirdi.
O‘sha davrda O‘zbekiston hududi allaqachon Rossiya nazoratida edi. Shu sababdan, mahalliy xalq o‘z xohishisiz Rossiya armiyasi uchun ishchi va askar sifatida safarbar qilindi. Minglab o‘rta osiyoliklar frontga o‘q-dori tashuvchi, ishchi yoki jangchi sifatida yuborildi. Bu majburiy safarbarlik demografik va ijtimoiy tuzumda chuqur iz qoldirdi.
Demak, Sarayevoda o‘q uzilgan o‘sha bitta miltiq ovozi nafaqat Kichik Osiyo, Berlin yoki Parij balki Toshkentdan Farg‘onagacha bo‘lgan yurtlarning ham taqdiriga ta’sir ko‘rsatdi.
4.Aleksandr Fleming va Penisillinning Kashfi
Laboratoriyada unutib ketilgan Petri idishidagi mog‘or bosgan bakteriya kashfiyoti… Fleming ta’tildan qaytib, bu holatni kuzatdi va shu tarzda antibiotiklar davriga eshik ochildi. Bu oddiy e’tiborsizlikmi yoki buyuk kashfiyotning boshlanishimi?
Natijada, mog‘or zamburug‘ining tasodifan kashf etilishi milliardlab inson hayotini saqlab qoldi.
5.“Roswell Hodisasi” Koinot Eshiklari Ochildi
1947-yilda Nyu-Meksiko shtatidagi bir fermada “noma’lum narsa qulagani” haqida xabar tarqaldi. Bu voqea UFO afsonalari va kosmosga bo‘lgan qiziqishning boshlanishiga sabab bo‘ldi.
Bu faqat havo shari bo‘lganmi yoki haqiqatan ham koinotdan kelgan kemami? Rasmiy izohlar chalkash bo‘ldi va bu voqea tez orada pop-madaniyatning bir bo‘lagiga aylandi.
Ehtimol, bu oddiy voqea edi… ammo oqibatlari nihoyatda ulkan bo‘ldi.
6.Higgs Bozoni: “Xudo Zarrasi” Izida
2012-yilda “CERN” laboratoriyasida o‘tkazilgan yirik tajribalar natijasida Higgs Bozonining mavjudligi isbotlandi. Uzun yillar davom etgan izlanishlardan so‘ng kutilmagan energiya tebranishi butun ilm dunyosini hayratda qoldirdi.
Bu kashfiyot moddaga og‘irlik (massa) qanday hosil bo‘lishini tushuntirish yo‘lida ulkan qadam bo‘ldi.
Orqasida hech qanday mo‘jiza yo‘q edi — faqat tajribalar, xatolar, qayta urinib ko‘rishlar va… tasodifning o‘zi.
🤔 Tasodifmi yoki Taqdirmi?
Ehtimol, javob shunday: Kichik tasodiflar + to‘g‘ri paytdagi tanlovlar = dunyo tarixini o‘zgartirgan inqiloblar.
Bu 6ta misol “kichik” deb qaralgan bir lahza aslida qanday ulkan natijalarga olib kelishini ko‘rsatadi.
Balki hozir sizning hayotingizdagi oddiy bir voqea — kelajak tarixining muhim sahifasini yozayotgandir.
📌 Eslatma:
Hayot ko‘pincha rejamizdan tashqarida oqadi — ammo aynan shu oqim ichida inqilob yashiringan bo‘ladi.
Kichik bir uchqun — katta olovni yoqishi mumkin.
